ქალი და ჯანმრთელობა – პროფილი

ზოგადი ინფორმაცია

 „ქალთა ჯანმრთელობის პროფილი“  მოიცავს 6 ძირითად პარამეტრს:

1. თირეოტროპული ჰორმონის (TSH) განსაზღვრა არის ფარისებრი ჯირკვლის დაავადების დიაგნოზის საწყისი (პირველი) ტესტი. ფარისებრი ჯირკვლის ჰორმონების კონცენტრაციის მცირე ცვლილებაც კი იწვევს TSH–ის კონცენტრაციის გამოხატულ ცვლილებას. ამიტომ, ფარისებრი ჯირკვლის მასტიმულირებელი ჰორმონი ძალიან სპეციფიური და მგრძნობიარე პარამეტრია ფარისებრი ჯირკვლის ფუნქციის შესაფასებლად, აგრეთვე ჰიპოთალამურ-ჰიპოფიზურ-ფარისებრი სისტემის დაავადებების გამოვლენისა და გამორიცხვისთვის;

2. თავისუფალი თიროქსინი (FT4)  სისხლში მოცირკულირე თიროქსინის ბიოლოგიურად აქტიური ფრაქციაა, რომელიც არ არის დაკავშირებული სისხლის ცილებთან და შეადგენს სერთო თიროქსინის – T4-ის 0.03%-ს. თავისუფალი თიროქსინი (FT4) წარმოიქმნება ფარისებრი ჯირკვლის ფოლიკულური უჯრედების მიერ TSH– ის ზემოქმედებით და რეგულირდება ე.წ უარყოფითი უკუკავშირის პრინციპით. იგი ზრდის სითბოს წარმოებას და ჟანგბადის მოხმარებას სხეულის ყველა ქსოვილის მიერ, გარდა თავის ტვინის, ელენთისა და სათესლეებისა. ასტიმულირებს A ვიტამინის სინთეზს ღვიძლში. ამცირებს სისხლში ქოლესტერინის და ტრიგლიცერიდების კონცენტრაციას; აჩქარებს ცილების მეტაბოლიზმს; ზრდის შარდის კალციუმის ექსკრეციას; ააქტიურებს ძვლის მეტაბოლიზმს, მაგრამ უფრო მეტად – ძვლის რეზორბციას; აქვს დადებითი ქრონო- და ინოტროპული ეფექტი გულზე; ასტიმულირებს  ცენტრალური ნერვული სისტემის ფუნქციონირებას.
თავისუფალი თიროქსინის (FT4) და თირეოტროპული ჰორმონის (TSH) კომბინირებული შესწავლა გვაძლევს ფარისებრი ჯირკვლის უფრო სრულყოფილ სურათს იმ პაციენტებში, რომელთაც აქვთ შეცვლილი თიროქსინის შემაკავშირებელი გლობულინის (TBG) დონე (ორსულობა, ანდროგენების, ესტროგენების, სალიცილატების მიღება და ა.შ.)

3. ინსულინი პოლიპეპტიდური ჰორმონია, რომელიც წარმოიქმნება პანკრეასის ე.წ. ლანგერჰანსის კუნძულების β უჯრედების მიერ. ინსულინის მოლეკულა შედგება 2 პოლიპეპტიდური ჯაჭვისგან: α ჯაჭვი – 21 ამინომჟავით და β ჯაჭვი – 30 ამინომჟავით, რომლებიც დაკავშირებულნი არიან ორი დისულფიდური ხიდით. ინსულინი და C- პეპტიდი წარმოიქმნება  პროინსულინის ფერმენტული გაყოფის შედეგად.
მისი მთავარი როლი სისხლში გლუკოზის დონის რეგულირებაა. მიუხედავად იმისა, რომ ინსულინი ძირითადად დაკავშირებულია სისხლში შაქრის კონტროლთან, ის ასევე მონაწილეობს ცხიმებისა და ცილების მეტაბოლიზმში.
ნახშირწყლების საკვების სახით მიღებისას  სისხლში შაქრის დონე იზრდება, რაც ასტიმულირებს პანკრეასის უჯრედების მიერ ინსულინის წარმოქმნას. ინსულინი გარდაქმნის ნახშირწყლებს უჯრედებისათვის ადვილად ასათვისებელ ფორმად, უჯრედები ითვისებს გლუკოზას და სისხლში შაქრის კონცენტრაცია მცირდება.

4. ფოლიკულომასტიმულირებელი ჰორმონი (FSH) მალუთეინიზირებელ ჰორმონთან (LH) ერთად განეკუთვნება გონადოტროპული ჰორმონების ოჯახს. ისინი სინთეზირდება ჰიპოფიზის წინა წილში, ჰიპოთალამუსისგან გონადოტროპინის რილიზინგ (გამომათავისუფლებელი) ჰორმონის ზემოქმედების შედეგად.

5. პროლაქტინის სეკრეცია ხდება ჰიპოფიზის წინა წილის მიერ და გამოიყოფა ეპიზოდურად. პროლაქტინი შრატში გვხვდება სამი განსხვავებული ფორმით; მათ შორის ჭარბობს მონომერული ფორმა (80%), რომელიც ბიოლოგიურად და იმუნოლოგიურად აქტიურია, 5-20%-ს შეადგენს დიმერული ფორმა (“დიდი” პროლაქტინი), რომელიც ბიოლოგიურად არააქტიურია, ხოლო 0,5-5%-ს – ტეტრამერული ფორმა (“დიდი-დიდი” პროლაქტინი), რომელსაც აქვს დაბალი ბიოლოგიური აქტივობა.

6.სისხლის საერთო ანალიზი გამოიყენება ჯანმრთელობის ზოგადი მდგომარეობის შესაფასებლად. ის ასევე შეიძლება იყოს დიაგნოზის მაჩვენებელი მრავალი დაავადების შემთხვევაში, როგორიცაა ანემია, ანთებითი მდგომარეობები, ლეიკემია და სხვა.
ერითროციტების დალექვის სიჩქარე – ედს-ი (ESR) – პირდაპირპროპორციულია ერითროციტების მასის, ერითროციტებისა და პლაზმის სიმკვრივის სხვაობის და უკუპროპორციულია პლაზმის სიბლანტისა. ლეიკოციტოზთან და ლეიკოციტების ფორმულის შესაბამის ცვლილებებთან ერთად, გაზრდილი ედს-ი არის ორგანიზმში ინფექციური და ანთებითი პროცესების არსებობის საიმედო ნიშანი. აუტოიმუნური დაავადებების დროს ედს-ის გაზომვა საშუალებას იძლევა განვსაზღვროთ დაავადების ეტაპი (გამწვავება ან რემისია), შევაფასოთ მისი აქტივობა და მკურნალობის ეფექტურობა. ამასთან, ედს– ის მომატება არ არის ამა თუ იმ დაავადების სპეციფიური მაჩვენებელი. ამის მიუხედავად, პათოლოგიაში მის ცვლილებებს აქვს დიაგნოსტიკური და პროგნოზული მნიშვნელობა და შეიძლება მკურნალობის ეფექტურობის მაჩვენებელი გახდეს.