ლეპტინი | ლაბორატორიული კვლევა

ლეპტინი ძირითადი მედიატორია ცხიმოვან ქსოვილსა და ჰიპოთალამურ-ჰიპოფიზურ სისტემას შორის. იგი წარმოადგენს ცილას, რომელიც  განაპირობებს სიმსუქნისკენ მიდრეკილებას.

ლეპტინის გენეტიკური დეფექტი (რომლის სინთეზი დაკავშირებულია Ob გენთან – სიმსუქნის გენთან) იწვევს პათოლოგიურ სიმსუქნეს, რომლის მკურნალობა შესაძლებელია ეგზოგენური ჰორმონოთერაპიით.

ლეპტინი მონაწილეობს სხეულის წონის რეგულირების პროცესებში და იზრდება მასის მომატების დროს. სხეულის წონის 10%-ით შემცირება იწვევს ლეპტინის კონცენტრაციის 53%-ით შემცირებას. ამის საპირისპიროდ, 10%-ით წონის მომატება, სისხლის შრატში ლეპტინის დონეს 300%-ით ზრდის. ასეთ პაციენტებში ლეპტინის გაზრდილი დონე აიხსნება „ლეპტინის მიმართ რეზისტენტობით“, რაც ასოცირდება ჰორმონის სატრანსპორტო ცილების მიერ გადატანის ან ხსნადი ლეპტინის რეცეპტორების ფუნქციის დარღვევასთან.

შედეგად ლეპტინის ჭარბ რაოდენობას მივყავართ ინსულინის სეკრეციის ინჰიბირებამდე, ჩონჩხის კუნთების და ცხიმოვანი ქსოვილის ინსულინის მიმართ რეზისტენტობის განვითარებამდე, ღვიძლის უჯრედებზე ინსულინის მოქმედების შემცირებამდე, რაც იწვევს გლიკემიის ზრდას კიდევ უფრო მეტად.

ლეპტინის დონე უკავშირდება ენდოკრინულ სტატუსს. მისი კონცენტრაცია უფრო მაღალია ქალებში. ეს შეიძლება გამოწვეული იყოს ცხიმოვანი ქსოვილის  განაწილების თავისებურებით, რადგან ქალებს აქვთ კანქვეშა ცხიმის უფრო განვითარებული ფენა, და ეს განაპირობებს  ლეპტინის სინთეზის განსხვავებულ მაჩვენებელს.

ლეპტინის მაღალი დონით აიხსნება, თუ რატომ ვითარდება სისხლძარღვების თრომბოზი ჭარბ წონიან ადამიანებში უფრო ხშირად, ვიდრე ნორმალური წონის მქონე ადამიანებში. ნაჩვენებია, რომ თრომბი ვითარდება ლეპტინსა და თრომბოციტების რეცეპტორებს შორის სპეციალური ურთიერთქმედების შედეგად. ზოგადად, ლეპტინის დონე სისხლში ასოცირდება ინსულინისა და პროინსულინის დონის მაჩვენებლებთან.

ლეპტინის დონე ასახავს არა მხოლოდ დაგროვილი ცხიმის რაოდენობას, არამედ ენერგეტიკული მეტაბოლიზმის ცვლილებებს: შიმშილის დროს იგი მცირდება, საკვების ჭარბი რაოდენობით მიღებისას, კი იზრდება. პრაქტიკულად, ეს არის არსებობის ცვალებად პირობებთან ორგანიზმის ადაპტაციის სიგნალი, რომლის მთავარი ასპექტია მარხვის (შიმშილის) დროს ნახშირწყლებიდან ცხიმოვან მეტაბოლიზმზე გადასვლის შესაძლებლობა.

ჰიპერლეპტინემიასა და ინსულინის რეზისტენტობას შორის მჭიდრო კავშირია. სიმსუქნის განვითარებაზე ლეპტინის მაინჰიბირებელი ეფექტის გათვალისწინებით, ითვლება, რომ ნორმაში ლეპტინის წარმოება იზრდება ინსულინის კონცენტრაციის ზრდის საპასუხოდ, რაც ხელს უშლის ინსულინის შემდგომ წარმოებასა და გამოთავისუფლებას უარყოფითი უკუკავშირის პრინციპით. ლეპტინის დონე მჭიდროდ არის დაკავშირებული არა მხოლოდ სხეულის მასისი ინდექსთან (BMI), არამედ არტერიული წნევის დონესთან, ათეროგენული ლიპოპროტეინების კონცენტრაციასთან და ინსულინრეზისტენტობის ინდექსთან.

შრატში ლეპტინის დონის დაქვეითება შეიძლება გამოწვეული იყოს სტრესით, ინტენსიური ფიზიკური ვარჯიშებით, ხანგრძლივი მჯდომარე ცხოვრების წესით. მეტაბოლიზმი ნელდება, კილოგრამები სწრაფად გროვდება და ამ დროს ქალებში ხშირად აღინიშნება მენსტრუალური ციკლის დარღვევები, რაც საბოლოოდ  უშვილობის  და ოსტეოპოროზის მიზეზიც შეიძლება გახდეს.

კლინიკურმა კვლევებმა აჩვენა, რომ ლეპტინის დონე განსხვავდება რასის მიხედვით, ის უფრო დაბალია აფრიკელ-ამერიკელ ქალებში, რაც განაპირობებს მათ წინასწარგანწყობას ჭარბი წონის მიმართ.

როდის ჩავიტაროთ ტესტი ლეპტინზე?

ლეპტინი წარმოადგენს ცხიმოვანი ქსოვილის სეკრეტორული აქტივობის მარკერს, ინსულინრეზისტენტობის დამატებით მარკერს (HOMA ინდექსისთან ერთად):

• ეჭვი ლეპტინის გენეტიკურ დეფიციტზე (ადრეულ ასკაში განვითარებული სიმსუქნე);
• წონის ზრდის ან შემცირების პრობლემების კვლევის კომპლექსში;
• რეპროდუქციული ფუნქციის დარღვევა შემცირებული კვების და ზედმეტი ფიზიკური დატვირთვის ფონზე;
• გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების რისკ-ფაქტორების დადგენასთან დაკავშირებული კვლევების კომპლექსში;
• ტიპი 2 დიაბეტის და სიმსუქნის დიფერენციალური დიაგნოზი;
• მორეციდივე თრომბოზი.

როგორ მოვემზადოთ ტესტისთვის?

ტესტის ჩატარება საჭიროა უზმოდ.

საკვლევი მასალა

ვენური სისხლი

შედეგების შესაძლო ინტერპრეტაცია

პლაზმის ლეპტინის კონცენტრაცია მოდულირდება სხვადასხვა ფიზიოლოგიური (საკვების მიღების შეზღუდვა, სიცივის ზემოქმედება) და ჰორმონული ფაქტორებით (ინსულინი, კატექოლამინები, გლუკოკორტიკოიდები, ფარისებრი ჯირკვლის ჰორმონები და ა.შ.).

შრატში ლეპტინის დონე სწრაფად მცირდება შიმშილის საპასუხოდ და ასახავს ენერგეტიკული ბალანსის ღრმა ცვლილებებს. ასევე, ლეპტინის დაბალი დონე იწვევს გადაჭარბებულ კვებას, აქვეითებს ფარისებრი ჯირკვლის და რეპროდუქციული ჰორმონების სეკრეციასა და იმუნიტეტს.

ლეპტინის დონე მომატებულია:

• სიმსუქნის დროს
• ტიპი 2 დიაბეტისას
• ზედმეტად კალორიული კვების დროს

ლეპტინის დონე დაქვეითებულია:

• შიმშილისას
• წონაში კლების დროს
•  სიმსუქნისას, რომელიც ლეპტინის გენეტიკურ დეფიციტთანაა დაკავშირებული