ალუმინი | Al (სისხლი)

ზოგადი ინფორმაცია

ალუმინი ჩვენს გარემომცველ სამყაროში საკმაოდ ფართოდ გავრცელებული ელემენტია.

კუჭ-ნაწლავის ტრაქტიდან ალუმინის შეწოვა ნორმაში 2%-ს არაღემატება. კუჭის მჟავე გარემო და პერორალურად მიღებული ციტრატები (მჟავები) აძლიერებს შეწოვას, თუმცა კუჭის ლორწოვანი H2 რეცეპტორის ბლოკერები (მაგ: ანტაციდური მედიკამენტები, პროტონული ტუმბოს ინჰიბიტორები) ამცირებს შეწოვას. ფიზიოლოგიურად მიღებული დღიური დოზა (5-10მგ) მთლიანად გამოიდევნება ორგანიზმიდან. ფილტრაცია ხორციელდება თირკმლის გლომერულებში (გორგლებში). პაციენტებში, თირკმლის გლომერულების დაზიანებით, ირღვევა ალუმინის გამოყოფის პროცესი და გროვდება ორგანიზმში. ალუმინი აკუმულირდება სისხლში, უკავშირდება სისხლის შრატის ცილებს და საკმაოდ სწრაფად ნაწილდება ქსოვილებში, განსაკუთრებით თავის ტვინში და ძვლებში.  ისევე როგორც სხვა ელემენტების, ალუმინის ძირითადი ტრანსპორტიორი არის ცილა ტრანსფერინი, რომლის მეშვეობითაც უჯრედები უფრო ადვილად ითვისებენ მიკროელემენტებს.

მექანიზმი, თუ როგორ გაივლის ალუმინი ჰემატო-ენცეფალურ ბარიერს, ბოლომდე დაზუსტებული არაა.

თირკმლის უკმარისობის მქონე პაციენტებში ალუმინის ტოქსიკურ ეფექტს აძლიერებს ისეთი ფაქტორები, როგორიცაა: სადიალიზე სითხე, ალუმინის ჭარბად შემცველი ალბუმინის (ცილის) მოლეკულები, თითონ დიალიზის პროცესი, რომელიც არაა დიდად ეფექტური ალუმინის სისხლიდან მოცილებისთვის.

ალუმინის ტოქსიკური ეფექტის გამოვლენას იწვევს მისი დიდი დოზით ხანგრძლივი ექსპოზიცია (ზემოქმედება). ალუმინის ტოქსიკური ზემოქმედების ეფექტები მოიცავს: ენცეფალოპათიას (სიარულის, მეტყველების, ცნობიერების დარღვევა, ანომალური ენცეფალოგრაფიული მონაცემები)

ოსტეომალაციას ან ძვლის აპლაზიურ დაავადებას (ძვლის ქსოვილის წარმოქმნის დარღვევა, რის შედეგადაც ვითარდება პათოლოგიური მოტეხილობები, კალციუმის გამორეცხვა ძვლიდან)

მიოპათიებს (კუნთების დაზიანება)

ინფექციებისადმი მდგრადობის დაქვეითებას (იმუნური სისტემის დაზიანების გამო)

გულის მარცხენა პარკუჭის ჰიპერტროფიას (გულის კუნთის დაზიანების შედეგად)

მიკროციტულ ანემიას (ერითროციტების – სისხლის წითელი უჯრედების ზომაში შემცირება, ჰემოგლობინის სინთეზის დარღვევის გამო)

უეცარ სიკვდილსაც კი.

ძვლებში დაგროვებისას, ძვლის მინერალიზაციის პროცესში კალციუმს ანაცვლებს ალუმინი, რაც აფერხებს ნორმალური  ძვლის უჯრედების ფორმირებას. ირღვევა პარათირეოიდული ჰორმონის გავლენით კალციუმის რეზორბცია (გამოყოფა) ძვლებიდან სისხლში, რაც არღვევს ასევე პარათირეოიდული ჰორმონის სეკრეციას და იწვევს მეორეულ და ზოგჯერ მესამეულ ჰიპერპარატჰორმონემიას (ჰორმონის გამოყოფის მომატებას).

ალუმინის მწვავე ტოქსიკური ეფექტის დროს სამკურნალოდ გამოიყენება ლითონის ხელატორები ანუ შემბოჭავი პრეპარატები, რომლებიც ბოჭავს და აძევებს მინერალს (ამ შემთხვევაში ალუმინს) ორგანიზმიდან.

როდის ტარდება კვლევა?

დიალიზის პაციენტებში

პაციენტებში მეტალის პროთეზებით

პაციეენტებში, რომლებსაც აღენიშნათ ალუმინის ჭარბი რაოდენობა

პაციენტებში პარენტერული კვებით (ზონდით ან სხვა გზებით საკვების მიწოდებისას)

პაციენტებში ინტრავენური ალბუმინის რეგულარული გადასხმისას

თირკმლის ქრონიკული დაავადებების და უკმარისობისას

პაციენტის მომზადება: კვლევა ტარდება უზმოდ

საკვლევი მასალა: ვენური სისხლი

რეფერალური ნორმა:  <11.4 ნგ/მლ

დიალიზის პაციენტებში:      დასაშვები მაჩვენებელია: <60 ნგ/მლ

საყურადღებო მაჩვენებელია: <100 ნგ/მლ

ტოქსიკური მაჩვენებელია: <200 ნგ/მლ

შედეგების ინტერპრეტაცია:

თირკმლის უკმარისობით პაციენტებს შრატში ალუმინის დონე 60 ნგ/მლ-ზე მაღალი აქვთ.

დიალიზზე მყოფ პაციენტებს, ალუმინის მაღალი კონცენტრაციით, ახასიათებთ სპეციფიკური ბიოქიმიური პროფილი:

• პაციენტებში, ოსტეომალაციის (ძვლის „დარბილება“, მინერალიზაციის პროცესების დარღვევის გამო) ან ენცეფალოპათიის ნიშნების გარეშე, სისხლში ალუმინის მაჩვენებელი ნაკლებია 20 ნგ/მლ-ზე და პარათირეოიდული ჰორმონი – მეტია 16 პმოლ/მლ, რაც მეორადი ჰიპერპარათირეოიდიზმის ნიშნანია.
• პაციენტებს ოსტეომალაციის და ენცეფალოპათიის სიმპტომებით, როგორც წესი აღენიშნებათ შრატის ალუმინის დონე >60 ნგ/მლ და პარათირეოიდული ჰორმონის მაჩვენებელი  <16 პიკომოლი/მლ.
• როდესაც პლაზმის ალუმინის მაჩვენებელი 60-100 ნგ/მლ-ია, ალუმინის იწყება ტოქსიკური ეფექტის კლინიკური გამოვლინებები, რაც საჭიროებს ჩარევას.

შეზღუდვა:

გადოლინიუმის ან იოდის მომატებული კონცენტრაცია შრატში, ხელს უშლის ალუმინის ზუსტი მაჩვენებლის განსაზღვრას. გადოლინიუმის და იოდის შემცველი საკონტრასტო ნივთიერების შეყვანიდან მინიმუმ 96 საათი უნდა იყოს გასული, რათა ალუმინის განსაზღვრისას სწორი მაჩვენებელი მივიღოთ.