ქალთა რეპროდუქციული ჯანმრთელობის პროფილი

ზოგადი ინფორმაცია

 „ქალთა რეპროდუქციული ჯანმრთელობის პროფილი“  მოიცავს 7 ძირითად პარამეტრს:

1. დეჰიდროეპიანდროსტერონის სულფატი (DHEA-S) არის თირკმელზედა ჯირკვლების მიერ წარმოებული სტეროიდული ჰორმონი. მისი წარმოება რეგულირდება ადრენოკორტიკოტროპული ჰორმონის (ACTH) და პროლაქტინის მიერ. ტესტოსტერონთან ერთად, DHEA-S (DHEA-C) გამოიყენება, როგორც ჰირსუტიზმის სკრინინგის ტესტი (ჰიპერანდროგენემიის კლინიკა: სიმელოტე, ჰირსუტიზმი (ჭარბთმიანობა), უნაყოფობა, მენსტრუალური ციკლის მოშლა, აკნე, ვირილიზაცია).

2.ესტრადიოლი (E2) არის ბიოლოგიურად ყველაზე აქტიური ესტროგენი. ესტროგენები მონაწილეობენ ქალის მეორადი სასქესო ნიშნების ჩამოყალიბებაში და პროგესტერონთან ერთად პასუხისმგებელნი არიან მენსტრუალური ციკლის რეგულირებაზე, ქალის სასქესო ორგანოების განვითარებასა და ორსულობის შენარჩუნებაზე. ისინი გავლენას ახდენს კალციუმის მეტაბოლიზმზე და დადებითად მოქმედებს ძვლის მასაზე. ესტროგენების დაბალი დონის დროს აღინიშნება ძვლის მინერალიზაციის შემცირება, რაც იწვევს ადვილად მოტეხილობებს და პოსტმენოპაუზის ოსტეოპოროზს.

3. LH (მალუთეინიზერებელი ჰორმონი), FSH-თან (ფოლიკულომასტიმულირებელი ჰორმონი) ერთად მიეკუთვნება გონადოტროპული ჰორმონების ჯგუფს, რომლებიც ასტიმულირებენ სასქესო ჯირკვლებს ანუ გონადებს  FSH და LH სეკრეცია არის პულსური და კონტროლდება ჰიპოთალამუსისგან გონადოტროპინის გამათავისუფლებელი ჰორმონის (GnRH) პერიოდული გამოყოფით. LH და FSH არეგულირებენ და ასტიმულირებენ გონადების (საკვერცხეების და სათესლეების) ზრდასა და ფუნქციონირებას. ამ ორ ჰორმონს წარმოქმნიან ჰიპოფიზის წინა წილის გონადოტროპული უჯრედები, საიდანაც ისინი სისხლში აღწევს და აქედან – გონადებამდე: საკვერცხეებში ისინი ასტიმულირებენ ფოლიკულების ზრდასა და მომწიფებას, ყვითელი სხეულის ფორმირებასა და განვითარებას, შესაბამისად, ესროგენებისა და პროგესტერონის სინთეზსა და სეკრეციას, ხოლო მამაკაცებში, LH ასტიმულირებს სათესლე ჯირკვლის ლეიდიგის უჯრედებს, ტესტოსტერონის გამომუშავებასა და სპერმის ნორმალურ მომწიფებას.

მალუთეინიზებელი ჰორმონის ყველაზე მაღალი დონე აღინიშნება მენსტრუალური ციკლის შუა პერიოდში და უკავშირდება ოვულაციის ინდუქციას (საკვერცხისგან მომწიფებული კვერცხუჯრედის გამოყოფა) და ყვითელი სხეულის წარმოქმნას, რომლის სეკრეციის მთავარი პროდუქტია პროგესტერონი.

4.ფოლიკულომასტიმულირებელი ჰორმონი (FSH) მალუთეინიზირებელ ჰორმონთან (LH) ერთად განეკუთვნება გონადოტროპული ჰორმონების ოჯახს. ისინი სინთეზირდებიან ჰიპოფიზის წინა წილში, ჰიპოთალამუსისგან გონადოტროპინის გამათავისუფლებელი ჰორმონის ზემოქმედების შედეგად. სისხლში გონადოტროპული ჰორმონების დონე კონტროლდება სასქესო ჰორმონების (ესტროგენი, პროგესტერონი, ტესტოსტერონი და ა.შ.), ჰიპოთალამუსზე უარყოფითი უკუკავშირის ზემოქმედების პრინციპით.

5.პროგესტერონიარის სტეროიდული ჰორმონი, რომელიც გამომუშავდება საკვერცხეებში, თირკმელზედა ჯირკვლებში და ორსულობის დროს პლაცენტაში. საკვერცხეებში მისი სინთეზი სტიმულირდება LH-ით, ორსულობის დროს – hCG-ით, რომელიც პირველ რიგში ასტიმულირებს პროგესტერონის წარმოქმნას ყვითელ სხეულში, შემდეგ კი სინთეზი გადადის პლაცენტაში. პროგესტერონის კონცენტრაცია მჭიდრო კავშირშია ყვითელი სხეულის განვითარებასა და რეგრესიასთან. ფოლიკულურ ფაზაში შესაძლებელია მხოლოდ მინიმალური ოდენობის გამოვლენა. პროგესტერონის მატება შეინიშნება ოვულაციამდე ერთი დღით ადრე და გრძელდება ლუთეინური ფაზის განმავლობაში. პროგესტერონის დონის განსაზღვრა საუკეთესო ტესტია ოვულაციის დასადასტურებლად. ორსულობის დროს, პროგესტერონის დონის თანდათანობითი ზრდა აღინიშნება 9-დან 32 კვირამდე, და ხშირად 100-ჯერ მეტია ვიდრე ორსულობის დაწყებამდე. პროგესტერონის კონცენტრაცია უფრო მაღალია მრავალნაყოფიანი ორსულობის შემთხვევებში. პროგესტერონი საშვილოსნოს ლორწოვან გარსს გარდაქმნის ჯირკვლებით მდიდარ ქსოვილად (სეკრეტორული ფაზა), რაც ხელს უწყობს განაყოფიერებული კვერცხუჯრედის საშვილოსნოში იმპლანტაციას.

5. პროლაქტინის სეკრეცია ხდება ჰიპოფიზის წინა წილის მიერ და გამოიყოფა ეპიზოდურად. პროლაქტინი შრატში გვხვდება სამი განსხვავებული ფორმით; მათ შორის ჭარბობს მონომერული ფორმა (80%), რომელიც ბიოლოგიურად და იმუნოლოგიურად აქტიურია, 5-20%-ს შეადგენს დიმერული ფორმა (“დიდი” პროლაქტინი), რომელიც ბიოლოგიურად არააქტიურია, ხოლო 0,5-5%-ს – ტეტრამერული ფორმა (“დიდი-დიდი” პროლაქტინი), რომელსაც აქვს დაბალი ბიოლოგიური აქტივობა.

6.ტესტოსტერონი არის მამაკაცის მთავარი ანდროგენული ჰორმონი; მისი სინთეზი ხორციელდება თითქმის ექსკლუზიურად სათესლეების ლეიდიგის უჯრედებში. ტესტოსტერონის სეკრეციას აკონტროლებს ჰიპოფიზის ჯირკვლის მიერ გამომუშავებული მალუთეინიზირებელი ჰორმონი (LH) და ექვემდებარება უარყოფით უკუკავშირს ჰიპოთალამუსისა და ჰიპოფიზის მეშვეობით. მოცირკულირე ტესტოსტერონის ძირითადი ნაწილი შეკავშირებულია სასქესო ჰორმონის შემბოჭველ გლობულინთან (SHBG).

ტესტოსტერონი მონაწილეობს როგორც მამაკაცის სასქესო ნიშნების ჩამოყალიბებაში, ასევე პროსტატისა და სათესლე ბუშტუკების ფუნქციის შენარჩუნებაში.