C1 ესთერაზას ინჰიბიტორი (ანგიონევროზული შეშუპება)

ზოგადი ინფორმაცია

C1 ესთერაზას ინჰიბიტორი (C1-INH) მაღალგლიკოზირებული პოლიმორფული პროტეინია (ცილაა), რომელიც განეკუთვნება სერინ-პროტეასების ოჯახს, ანუ სერპინებს. პოლიპეპტიდური ჯაჭვი შეიცავს 478 ამინომჟავას და მოლეკულური წონა შეადგენს 105 კილოდალტონს.

C1 ესთერაზას ინჰიბიტორი წარმოადგენს აქტივირებული კოაგულაციის მე-12 ფაქტორის ინაქტივატორს. ასევე აინჰიბირებს პლაზმინს, კოაგულაციის მე-11 ფაქტორს და კალიკრეინს. ის ასევე წარმოადგენს კომპლემენტის კომპონენტების – C1r და C1s ინჰიბიტორს.

მეორესმხრივ, C1-INH მწვავე ფაზის რეაქტანტი ცილაა, მისი პროდუქცია სტიმულირდება ინტერლეიკინ-6, interleukin-6, ინტერფერონ-α და ინტერფერონ -γ მეშვეობით.

C1-INH დეფიციტი ზრდის სისხლძარღვის კედლის გამტარობას და იწვევს ანგიოედემას ანუ ანგიონევროზულ შეშუპებას (შეშუპებას სისხლძარღვის გარშემო). ეს მდგომარეობა შესაძლოა იყოს თანდაყოლილი ან შეძენილი.

მემკვიდრეობითი ანგიონევროზული შეშუპება  აუტოსომურ დომინანტური პათოლოგიაა. დაავადების 2 ფორმა არსებობს: I ვარიანტის დროს დაქვეითებულია C1 ინჰიბიტორის სინთეზი, ხოლო II ვარიანტის შემთხვევაში – სინთეზდება C1 ინჰიბიტორის ანომალური ფორმა, რის გამოც ქვეითდება მისი აქტივობა.

სიმპტომები

კლინიკური თვალსაზრისით ამ ორ ფორმას შორის განსხვავება არ არსებობს. დაავდება იწყება ბავშვობაში ან მოზარდობაში – კანქვეშა და/ან ლორწოვანქვეშა შეშუპებებით. შეშუპებული უბანი უმტკივნეულო, არაქავანა, არაკომპრესირებადია (ანუ, ზეწოლის შემთხვევაში არ ქრება). ეპიზოდები თვითლიმიტირებადია – ანუ შეშუპება თავისთავად გაივლის 2-5 დღეში. მისი განვითარების სიხშირე, მდებაროება, ინტენსივობა  ცვალებადია. გამომწვევი მიზეზები სრულყოფილად შესწავლილი არ არის.

შეშუპებების განვითარების ჩვეული ლოკაციაა: სახე, კიდურები, გენიტალიები, სასუნთქი და გასტრო-ინტესტინური ტრაქტი. ნაწლავებში ლოკალიზაციისას სიმპტომურად ვლინდება ღებინება, დიარეა. სასუნთ გზებში შეშუპების კერის ლოკალიზაციისას – შესაძლოა განვითარდეს სიცოცხლისთვის საშიში ობსტრუქცია (სასუნთქი გზების დახშობა). ანგიონევროზული შეშუპების მკურნალობა მოიცავს მსუბუქი ანდროგენების ხანგრძლივ მიღებას, რაც ზრდის შრატში C1-INH კონცენტრაციას დაავადების ორივე ფორმის დროს.

აღწერილია ანგიონევროზული შეშუპების შეძენილი ფორმა, განსაკუთრებით ხანდაზმულ პაციენტებში ლიმფოპროლიფერაციული, აუტოიმუნური, ნეოპლაზიური დაავადებების დროს.

ანგიონევროზული შეშუპების სხვა ფორმები

• ალერგიული ანგიოედემა (ჰისტამინით გამოწვეული)
• ფსევდოალერგიული ანგიოედემა (ციკლოოქსიგენაზას ინჰიბიტორებით გამოწვეული)
• ფერმენტების ინჰიბიტორების გარდაქმნით გამოწვეული (მაგ: არტერიული ჰიპერტენზიით პაციენტებში, რომლებიც მკურნალობენ მედიკამენტებით რომლებიც ზრდის შრატში ბრადიკინინის კონცენტრაციას;
• იდიოპათიური ანგიოედემა – ასეთი ანგიოშეშუპება ზოგჯერ ახლავს ჭინჭრის ციებას.

პაციენტის მომზადება: კვლევა ტარდება უზმოდ

რეფერენტული ნორმები: 210 – 390 მგ/ლ

შედეგების ინტერპრეტაცია

C1 ესთერაზას ინჰიბიტორის დაბალი მაჩვენებელი თანდაყოლილი ანგიონევროზული შეშუპების I ტიპის დროს გვხვდება. თუმცა, პაციენტთა 15%-ს თანდაყოლილი ანგიონევროზული შეშუპებით, აღენიშნება  ცილის მომატებული რაოდენობა. ასევე დაბალია მაჩვენებელი შეძენილი ანგიონევროზული შეშუპების დროს.

ბავშვებში C1 ესთერაზას ინჰიბიტორის ნორმული მაჩვენებელი, 6 თვემდე განსხვავებულია მოზრდილთა მაჩვენებლისგან.