აპოლიპოროტეინი E გენოტიპირება / Apolipoprotein E Genotiping

ზოგადი ინფორმაცია

აპოლიპოპროტეინი E (ApoE) 299 ამინომჟავის შემცველი გლიკოპროტეინია, რომელიც უმნიშვნელოვანეს როლს ასრულებს ლიპიდების მეტაბოლიზმში. ძირითადად სინთეზდება ღვიძლსა და თავის ტვინში, თუმცა აღმოჩენილია თირკმელსა და ელენთაშიც. ნერვული სისტემის გლიური უჯრედები – ასტროციტები და მიკროგლიოციტები არის აპოლიპოპროტეინი E (ApoE)  მთავარი წყარო. ნეირონები ექსპრესირებს უპირატესად (ApoE) რეცეპტორებს.

ApoE უკავშირდება პლაზმის  ლიპოპროტეინებს: ქილომიკრონებს, ძალიან დაბალი სიმკვრივის ლიპოპროტეინებს (VLDL), მაღალი სიმკვრივის ლიპოპროტეინებს (HDL) და მონაწილეობს მათი ნაშთების კლირენსში. სისხლის ჭარბი ქოლესტეროლის მოცილება ხდება ღვიძლის  უჯრედების ზედაპირულ რეცეპტორებზე ტრანსპორტირებით.  სისხლში ქოლესტეროლის ნორმალური დონის შენარჩუნება მნიშვნელოვანია გულის კორონარული დაავადებისა და ინსულტის პრევენციისთვის. ApoE ასევე მონაწილეობს ნაწლავიდან ქოლესტეროლის შეწოვაში.

APOE გენი მე-19 ქრომოსომის გრძელ მხარზეა განლაგებული და წარმოდგენილია 3 ალელიანი პოლიმორფიზმით ε2, ε3 and ε4, რასაც 6 განსხვავებული გენოტიპის ჩამოყალიბება შეუძლია (ε2/ε2, ε2/ε3, ε2/ε4, ε3/ε3, ε3/ε4 and ε4/ε4). აღნიშნული 3 ალელი მონაწილეობს აპოლიპოპროტეინი E სამი იზოფორმის E2, E3 და E4  კოდირებაში. აღნიშნული იზოფორმები ერთმანეთისგან განსხვავდება 112-ე  და 158-ე პოზიციებში ამინომჟავების განლაგებით.

თეთრი რასის წარმომადგენლებში ყველაზე ხშირი ვარიანტია ამინომჟავა ცისტეინი ​​(Cys)  112-ე პოზიციაში და ამინომჟავა არგინინი (Arg) 158-ე პოზიციაში.

E2 და E4 აპოლიპოპროტეინები, E3-ისგან განსხვავდება ერთი ამინომჟავის ჩანაცვლებით 112 და 158 პოზიციებში: E2: Arg158→Cys; E4: Cys112→Arg.

ε2, ε3 და  ε4 ალელების სიხშირე თეთრი რასის წარმომადგენლებში შემდეგნაირია:

– ε2 = 8 – 12%

– ε3 = 74 – 78%

– ε4 = 14 – 15%

APOE გენოტიპი გავლენას ახდენს ღვიძლის უჯრედების მიერ ლიპოპროტეინების შთანთქმის და ასევე ქილომიკრონების, VLDL და HDL დაშლის უნარზე.

კვლევებით დადგენილია, რომ  ε3 ალელი უზრუნველყოფს ლიპიდების “ნორმალურ” მეტაბოლიზმს; ε4 ალელის არსებობა კავშირშია დაბალი სიმკვრივის ლიპოპროტეინების LDL კონცენტრაციის ზრდასთან, ხოლო ε2 ალელი – დაბალი სიმკვრივის ლიპოპროტეინების LDL კონცენტრაციის დაქვეითებასთან.

კვლევების თანახმად ε4 ალელი განაპირობებს კორონარული დაავადებების რისკის ზრდას, განსაკუთრებით მამრობით ინდივიდებში. ε2 და  ε4 ალელების კომბინაცია კი – პლაზმის ტრიგლიცერიდების მაღალ კონცენტრაციას.

APOE გენოტიპის ცოდნა პერსონალიზებული თერაპიული  ჩარევის დამატებით შესაძლებლობას იძლევა. APOE გენის ε4 ალელის მატარებლებს ალცჰეიმერის დაავადების განვითარების მეტი რისკი აქვთ.

როდის ტარდება  ApoE გენოტიპირება?

კარდიო-ვასკულური რისკის შეფასება

პერსონალიზებული მკურნალობის დაგეგმვა

ტიპი 3 ჰიპერლიპოპროტეინემიის დიაგნოსტიკა

დემენციის მქონე პაციენტებში ალცჰეიმერის რისკის შეფასება

საკვლევი მასალა: ვენური სისხლი

ტესტის შედეგები განხილულ უნდა იქნეს პაციენტის კლინიკურ-ანამნეზურ მონაცემებთან ერთად.