პარაზიტოლოგიური გამოკვლევა (განავალი)

განავლის პარაზიტოლოგიური გამოკვლევით დგინდება პარაზიტების არსებობა ნაწლავური ლოკალიზაციით. კვლევის დროს განისაზღვრება შემდეგი პარაზიტები:

პროტოზოა: Giardia lamblia, Entamoeba spp., Blastocystis hominis

ჰელმინთები:

• ნემატოდები: Ascaris lumbricoides, Trichuris trichiura, Enterobius vermicularis, Strongyloides stercoralis
• ტრემატოდები: Fasciola hepatica
• ცესტოდები: Taenia spp., Hymenolepis nana, Diphyllobotrium latum

ნაწლავური პარაზიტები საყოველთაოდ გავრცელებულია, ინვაზიები უფრო ხშირია დაბინძურებული წყლის მქონე ადგილებში.

დიარეა, არასრულფასოვანი კვება, ანემია და ნაწლავის გაუვალობა არის ნაწლავური პარაზიტების ინვაზიის ზოგიერთი შედეგი. პროტოზოებს შეუძლიათ გამოიწვიონ დიარეა და/ან მალაბსორბცია როგორც ტოქსინების სეკრეციის გზით, ასევე ნაწლავის ლორწოვან გარსში უცნობი მექანიზმებით შეჭრით. ჰელმინთებს (ნაწლავის ჭიებს) შეუძლიათ ნაწლავის დახშობა, სისხლდენის გამოწვევა ან ნაწლავში საკვები ნივთიერებების შეწოვის შეფერხება. ლარვები ან კვერცხები შეიძლება გავრცელდეს ნაწლავის გარეთაც და გამოიწვიოს ანთება ან ქსოვილის დაზიანება.

პროტოზოების ან ჰელმინთების კატეგორიის ზოგიერთი პარაზიტი შეიძლება ბინადრობდეს ადამიანებისა და ცხოველების ნაწლავურ ტრაქტში კლინიკური გამოვლინების  გარეშე.

ტესტის კლინიკური მგრძნობელობის გაზრდის მიზნით (განსაკუთრებით იმის გამო, რომ ზოგიერთი პარაზიტული ელემენტი პერიოდულად ელიმინირდება), რეკომენდებულია 3 თანმიმდევრული გამოკვლევა ყოველ 7 დღეში.

პროტოზოული ინფექციის მკურნალობის შემდეგ საკონტროლო გამოკვლევა ტარდება 3-4 კვირის შემდეგ, ხოლო ჰელმინთური ინფექციების დროს 1-2 კვირის შემდეგ.

Giardia lamblia, ასევე ცნობილი როგორც Giardia intestinalis ან Giardia duodenalis, არის კოპროპარაზიტოლოგიური გამოკვლევის დროს ყველაზე ხშირად გამოვლენილი პარაზიტი. ის წარმოადგენს ერთუჯრედოვან ორგანიზმს (პროტოზოას), რომელიც აღჭურვილია ფლაგელებით, რომელიც უზრუნველყოფს მის მობილობას. იგი მდებარეობს წვრილ ნაწლავში (თორმეტგოჯა და მლივი ნაწლავი), სადაც ემაგრება ენტეროციტებს. მისი უკიდურესად სწრაფი გამრავლების გამო, პარაზიტული ელემენტების რაოდენობა შეიძლება აღემატებოდეს 1 მილიონ/სმ-ს. ამგვარად, ინვაზიის შედეგები არის საჭმლის მონელების და ნაწლავში შეწოვის დარღვევა, მასპინძელი ორგანიზმის თანდათანობით გამოფიტვა საჭირო საკვები ნივთიერებებისგან. პარაზიტს ასევე შეუძლია დაფაროს თორმეტგოჯა-მლივი ნაწლავის ლორწოვანი გარსი დიდ ფართობზე, შექმნას რეალური მექანიკური ბარიერები, რომლებიც კიდევ უფრო ამცირებს საკვები ნივთიერებებისა და ვიტამინების ათვისების უნარს.

ინფექციის გადაცემა ხდება ფეკალურ-ორალური გზით, დაუბანელი ხილის ან/და ბოსტნეულის მოხმარებით, ასევე პარაზიტის კისტოზური ფორმით დაბინძურებული წყლით. ყველაზე ხშირად ავადდებიან ჩვილები და საბავშვო ბაღში მყოფი ბავშვები, ისევე როგორც მათი ნათესავები. ინფექცია ადვილად გადამდებია.

კლინიკური სურათი მოიცავს:

• ჩუმი ინფექციები (განსაკუთრებით მოზრდილებში);
• მწვავე გიარდიოზი: მწვავე დიარეული დაავადება ბილიარულ დისპეფსიურ სინდრომთან ერთად;
• ქრონიკული გიარდიოზი: საჭმლის მონელების მუდმივი დისკომფორტი, დიარეის ეპიზოდები.

სხვადასხვა ხარისხის მალაბსორბცია, როგორც გართულება, ვითარდება შემთხვევების დაახლოებით 10-15%-ში.

Entamoeba Histolytica –  პარაზიტი, რომელსაც შეუძლია შეაღწიოს ნაწლავებში, წარმოადგენს ამებიაზის ეტიოლოგიურ აგენტს.

გადაცემა ხდება ფეკალურ-ორალური გზით ან ფეხსახსრიანებით (ბუზები, ტარაკნები) დაბინძურებული საკვების მოხმარებით.

პარაზიტი გვხვდება მსხვილ ნაწლავში, განსაკუთრებით დაღმავალ მსხვილ ნაწლავში და სიგმოიდურ ნაწლავში, სადაც იგი ქსოვილებზე ციტოლიზური და პროტეოლიზური ზემოქმედების გამო იწვევს აბსცესების განვითარებას. კლასიკური კლინიკური სურათი დიზენტერიის მსგავსია – თან ახლავს ხშირი დეფეკაცია (15-20-ჯერ დღეში), მუცლის ტკივილი და სწორი ნაწლავის ტენეზმები.

მკურნალობის არარსებობის შემთხვევაში, პარაზიტი შეიძლება ჰემატოგენურად გავრცელდეს ღვიძლში, ფილტვებში ან ტვინში და გამოიწვიოს ამებური აბსცესები, რაც დაავადების განვითარების ცუდ პროგნოზთან ასოცირდება.

Ascaris lumbricoides – ადამიანისთვის დამახასიათებელი ცილინდრული ჭია (ნემატოდი), რომელიც იწვევს ასკარიდოზს.

ასკარიდოზი ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული პარაზიტული დაავადებაა სოფლად და ნაკლებად ქალაქებში. მისი გადაცემა ხდება ფეკალურ-ორალური გზით.

კლინიკური სურათი ასახავს ასკარიდას პარაზიტული ციკლის ეტაპებს, გამოვლინებებით, რომლებიც გამოწვეულია ფილტვის ლარვებითა და წვრილი ნაწლავის მოზრდილი პარაზიტებით:

• გარდამავალი ინტერსტიციული ჰიპერეოზინოფილური პნევმონია Loeffler: სპასტიური ხველა, ცემინება, სეროზული ნახველი, რომელიც შეიცავს ეოზინოფილებს და შარკო-ლეიდენის კრისტალებს;
• პოლიმორფული ალერგია;
• ენტერიტი: ჭიპის ირგვლივი ტკივილი, ღებინება, ნაწლავის შიგთავსის გადაადგილების დარღვევა; ნაწლავში პარაზიტების რაოდენობამ შესაძლოა 40-ს გადააჭარბოს; ამ დონეზე ის ახორციელებს მექანიკურ და ტოქსიურ მოქმედებას და შეუძლია გამოიწვიოს ნაწლავის ობსტრუქცია და ცილოვან-კალორიული მალაბსორბცია.

Trichuris trichiura (ტრიქოცეფალუსი) – წარმოადგენს გეოჰელმინთურ ნემატოდას, რომელიც ადამიანისთვის სპეციფიური პარაზიტია. ტრიქოცეფალუსის მახასიათებლებს შორისაა ნაწლავის ლორწოვანი გარსის ქვეშ ინვაზიის უნარი, შეღწევის ადგილზე მიკროწყლულოვანი უბნების წარმოქმნა და ჰემატოფაგია. ეს ყოველივე იწვევს დიფუზურ ანთებით რეაქციას, ზოგჯერ მარცვლოვანი სახით. კლინიკურად შეიძლება გამოვლინდეს როგორც ასიმპტომური ფორმები, რომლებიც დაკავშირებულია დაბალ პარაზიტულ დატვირთვასთან და ნაწლავის ანთებითი დაავადების მსგავსი მძიმე ფორმები (სისხლიანი დიარეა, რომელსაც თან ახლავს სწორი ნაწლავის ტენეზმი და კოლიკური ტკივილი, განსაკუთრებით მარჯვენა იღლიის ფოსოში). ბავშვებში მძიმე გართულებაა სწორი ნაწლავის პროლაფსი. სისხლის ანალიზი მუდმივად აჩვენებს 10-15% ეოზინოფილიას.

Strongyloides stercoralis – ერთ-ერთი ყველაზე განვითარებული პარაზიტი, რომელიც წარმოადგენს ადამიანისთვის სპეციფიურ გეოჰელმინთურ ნემატოდას, რომელსაც აქვს ორი დამოუკიდებელი ბიოლოგიური ციკლი (შიდა და გარეგანი) აუტოინფექციის (ენდოგენური და ეგზოგენური) და ჰეტეროინფექციის (პირდაპირი, არაპირდაპირი, ავთვისებიანი) ვარიანტებით.

კლინიკური სურათი მოიცავს:

• კანის გამოვლინებები: ალერგოდერმიები;
• სტრონგილოიდოზური ენტეროპათია: ქრონიკული დიარეის სინდრომი, მუდმივი გულისრევა, ეპიზოდური კოლიკური ტკივილი;
• რესპირატორული გამოვლინებები: ხველა სეროზული ნახველით, ხიხინი, ქოშინი, ტკივილი გულმკერდის არეში;
• ნეიროფსიქიატრიული დარღვევები: შფოთვა, დეპრესია;

Fasciola Hepatica – ჰერმაფროდიტური ტრემატოდი, რომელიც მდებარეობს ნაღვლის სადინრებში. ადამიანები და ბალახისმჭამელები ინფიცირდებიან სალათის ფოთლის ან წყლის მცენარეების მოხმარებით ან დაბინძურებული წყლით. კლინიკური სურათი ასახავს პარაზიტის განვითარების ეტაპებს და მოიცავს:

• მიგრაციული ან მწვავე ფაზა: ცხელება, ზოგადი მდგომარეობის ცვლილება, ქავილი, მუცლის ტკივილი უპირატესად მარჯვენა ფერდქვეშა არეში, ლორწოვან-სისხლიანი დიარეა; აღინიშნება ეოზინოფილია (20-40%), ხოლო ფარული სისხლდენის ტესტი განავალში დადებითია ჰემობილიის გამო;
• ობსტრუქციული ან ქრონიკული ფაზა: მექანიკური სიყვითლე/სუბიქტერუსი, ასოცირებული ბილიარული კოლიკის ეპიზოდებთან;
• ექტოპიური ფაზა: მოიცავს კანის ფასციოლოზს და ფარინგეალურ ფასციოლოზს (ცხვრის ღვიძლის მოხმარების გამო, განსაკუთრებით ახლო აღმოსავლეთისა და ჩრდილოეთ აფრიკის რეგიონებში).

გვარი Taenia – მიეკუთვნება ცესტოდების კლასს და მოიცავს ორ სახეობას: Taenia saginata და Taenia solium. ადამიანი ინფიცირდება არასაკმარისად მოხარშული ძროხის/ღორის ხორცით.

კლინიკური სურათი: სიმპტომები გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომის სიმპტომების მსგავსია: ლორწოვანი ფაღარათი, მუცლის ტკივილი კოლიკით, გულისრევა, მადის შეცვლა (ბულემია ან, პირიქით, ანორექსია), წონაში კლება.

Hymenolepis Nana – ბრტყელი, სეგმენტირებული ჭია. ჯანმრთელი ადამიანის ინფიცირების გზა – ფეკალურ-ორალური. ინფექცია შეიძლება მიმდინარეობდეს უსიმპტომოდ; მძიმე ინფექციის დროს ვლინდება ქრონიკული მტკივნეული მუცლის კლინიკური სურათი: მუცლის კოლიკა, ნაწლავის შიგთავსის გადაადგილების დარღვევა, მადის ცვლილება, წონაში კლება, არასპეციფიური ნეიროფსიქიატრიული დარღვევები.

Dyphilobothrium latum (botriocephalus) ბრტყელი ცესტოდი, რომელიც შედგება 2000-4000 სეგმენტისგან. ჯანმრთელი ადამიანი ინფიცირდება უმი თევზითა და ხიზილალით, რომელიც შეიცავს პარაზიტის ლარვას.

ბოტრიოცეფალუსი არ ანადგურებს ენტეროციტს და შესაბამისად არ იწვევს მალაბსორბციის სინდრომს. ამის ნაცვლად, იგი მოიხმარს ვიტამინ B12-სა და ფოლიუმის მჟავას; ასევე, მას შეუძლია დაბლოკოს შინაგანი ფაქტორის რეცეპტორები. ამ მიზეზების გამო, ბოტრიოცეფალოზის დროს ხშირია მეგალობლასტური ანემია.

როდის ჩავიტაროთ განავლის პარაზიტოლოგიური გამოკვლევა?

• გახანგრძლივებული ფაღარათი, განსაკუთრებით იმუნოდეფიციტის მქონე პირებში, რომლებშიც სხვა ინფექციური აგენტი არ არის გამოყოფილი.
• დიარეა ეგზოტიკურ ქვეყნებში მოგზაურობის შემდეგ, როდესაც ინფექციური აგენტი არ არის გამოყოფილი.

როგორ მოვემზადოთ ტესტისთვის/მასალის შეგროვების წესები

• ჭიის კვერცხებზე სრულყოფილი კვლევის ჩასატარებლად საჭიროა განავლის და სპეციალურად მომზადებული ბამბის ტამპონის კვლევა.
• განავლის ანალიზის ჩასატარებლად საჭიროა იმავე დღის განავალი, მაგრამ თუ წინა დღეს შეგროვებული განავლის მოტანა გსურთ, აუცილებელია განავალი მოტანამდე შეინახოთ ცივ ადგილას პლასტმასის ან მინის ჭურჭელში მცირე რაოდენობით.
• კონტეინერში მოათავსეთ 10 მლ თხელი განავალი ან კაკლის ზომის განავლის ნიმუში. მნიშვნელოვანია განავლის აღება სხვადასხვა უბნიდან, განსაკუთრებით იმ უბნებიდან, სადაც ჩანს ლორწო ან სისხლი.
• საბოლოო პასუხისათვის საჭიროა ჩატარდეს აგრეთვე ბამბის ტამპონის კვლევაც, რომელიც უნდა მოიტანოთ შემდეგნაირად მომზადებული: საღამოს, 7-8 საათის შემდეგ, არ უნდა დაიბანოთ უკანა ტანი. დილით, გაღვიძებისთნავე დასველებული  და გაწურული 5 სმ დიამეტრის  ბამბის ტამპონით  ჩამოიწმინდეთ უკანა ტანის ნაოჭები   მჯდომარე მდგომარეობაში. დაბინძურებული ბამბის ტამპონი მოათვსეთ ერთჯერად პარკში ან სპეციალურ კონტეინერში. პროცედურის შესრულების წინ და შემდეგ საგულდაგულოდ დაიბანეთ ხელები.

ტესტის ჩატარებამდე, როგორც წესი, სპეციალური მომზადება არ არის საჭირო, თუმცა არსებობს სიტუაციები, როდესაც არ უნდა ჩატარდეს განავლის პარაზიტოლოგიური გამოკვლევა:

• ბარიუმის ფაფით კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის რენტგენოლოგიური კონტრასტული გამოკვლევიდან 10 დღის გასვლამდე;
• ანტიბიოტიკოთერაპიის დროს ან თერაპიიდან 14 დღის განმავლობაში;
• მინერალური ზეთების, ბისმუტის, დიარეის საწინააღმდეგო და საფაღარათო საშუალებების მიღებისას ან მიღებიდან 7 დღის განმავლობაში.

შედეგების შესაძლო ინტერპრეტაცია

• დადებითი შედეგი მიუთითებს პარაზიტის არსებობაზე, მაგრამ ეს ყოველთვის არ ნიშნავს, რომ პარაზიტი პასუხისმგებელია პაციენტის სიმპტომებზე.
• ერთი უარყოფითი ტესტი არ გამორიცხავს პარაზიტების ინვაზიის შესაძლებლობას.

• გიარდიაზე ტესტის შედეგი შეიძლება იყოს უარყოფითი ინვაზიის ადრეულ ეტაპებზე, ქრონიკული ინვაზიების დროს და პაციენტებში, რომლებიც ციკლურად იცილებენ პარაზიტს.

რესურსები

https://www.synevo.ro/shop/examen-coproparazitologic/

https://www.synevo.bg/mikroskopsko-izsledvane-za-paraziti/

https://www.synevo.bg/podgotovka-izsledvane-fetses/